Literatuur in 140 tekens. Noem het poëzie, neo-proza of gewoon Twitter: VERNIEUWEND blijft het. Maar is het ook goed?
— tekst renske jonkman
Elke avond om acht uur Amerikaanse tijd kwamen de tweets van schrijver en Pulitzer Prize-winnaar Jennifer Egan online. In tien dagen en in zestig tweets schreef zij het verhaal Black Box. Speciaal met Twitter in het achterhoofd werkte Egan aan haar futuristische verhaal over een spion: ‘Vanwege de intimiteit als je mensen via hun telefoon bereikt, maar ook door de poëzie die ontstaat als je niet meer dan 140 tekens tot je beschikking hebt.’ Egan is een goed voorbeeld van een auteur die niet langer gelooft dat literatuur ophoudt bij het papieren boek. Hoewel sommigen nog altijd menen dat de literaire wereld niet meer is dan een antiquariaat van stoffige boekomslagen, bestaat daarbuíten een wereld waar schrijvers experimenteren met nieuwe vertelvormen, of onalledaagse podia beklimmen.
Is het bijvoorbeeld mogelijk om de bestaande wereldliteratuur samen te vatten in 140 tekens? Die vraag stelden Alexander Acimen en Emmett Rensin zichzelf, twee destijds 19-jarige studenten aan de universiteit van Chicago. Ze slaagden in het onmogelijke: meesterwerken samenvatten in zo’n twintig tweets per boek, vol met hedendaagse turbotaal en tweetkreten als WTF, LOL en OMG. Uitgeverij Penguin bundelde de mini-meesterwerkjes in Twitterature (2009).
Net zo gewaagd is @shitmydadsays – het twitter-account van de Amerikaanse auteur Justin Halpern die op 28-jarige leeftijd noodgedwongen bij zijn ouders moest gaan wonen en besloot, om zijn ergernis in productieve banen te leiden, het reactionaire, maar onbedoeld vaak komisch filosofische gemopper van zijn vader op Twitter te zetten. Al snel verzamelde Halpern duizenden volgers en verscheen er een boek dat is gebaseerd op de beste quotes van Shit my dad says, gevolgd door een komedieserie over de familie Halpern.
Shit my dad saysis hét succesverhaal van een schrijver die experimenteert met de mogelijkheden van Twitter. In Nederland was het Hanna Bervoets die als eerste Nederlandse schrijfster social media gebruikte om een fictief personage tot leven te wekken: Flora Vos. Het romanpersonage uit Bervoets debuutroman Of hoe waaromsloot honderden vriendschappen via de sociale netwerken, plaatste filmpjes online en werd door haar volgers zelfs uitgenodigd voor feestjes.
Weg mythe
In plaats van zich te verschui-len achter een fictief personage, bewegen zich ook schrijvers op Twitter die het liever gebruiken om zélf op de voorgrond te treden. Chuck Palahniuk, Bret Easton Ellis, maar ook populaire Neder-landse auteurs als Ronald Giphart of James Worthy gunnen de lezer dagelijks een kijkje achter de schermen of houden die op de hoogte van een nieuw te verschijnen boek. Zo twitterde Worthy: ‘Nou jongens. Zwarte Sylvester is af. Helemaal af. Ik ben de gelukkigste gemiddeld geschapen man op deze aardbol. Verkrijgbaar vanaf 27 mei’. Het is de vraag of dergelijke tweets uiteindelijk een waardevolle toevoeging zijn, of juist de geheimzinnigheid en mythevorming rond de schrijver uiteen doen spatten.
Schrijfster Maartje Wortel houdt het op het laatste (‘Twitter maakt het heel goed mogelijk om jonge vitale mensen in 140 tekens in oude bemoeizieke zeikerds te veranderen’), en de jonge schrijver Daan Heerma van Voss verklaarde Twitter zelfs de oorlog. Om literaire redenen wilde hij Twitter ‘stuk maken’. Hij knipte als protest zijn nieuwe roman Zonder tijd te verliezen in fragmenten van 140 tekens en plaatst ze één voor één op Twitter. Een vernieling van zijn eigen werk om zijn punt te maken. Ook de Amerikaanse schrijver Jonathan Franzen is niet zuinig met kritiek: ‘Twitter is het ultieme onverantwoorde medium’. Hij ziet het als ‘een privégalerij vol flatteuze spiegels.’
Vooralsnog staat deze kritiek nieuwe literaire initiatieven niet in de weg. In navolging van de Amerikaanse leesclub on- der #readpenguin initieerde schrijver en vertaler Bas Heijne samen met NRC Handelsblad een Twitterleesclub: iedere maand wordt er in 140 tekens over een boek gediscussieerd onder de hashtag #twitlit. Lezers geven niet alleen hun mening, maar kunnen het gesprek aangaan met de besproken auteurs, zoals Arnon Grunberg, Amy Waldman of Teju Cole. Tijdens zo’n gesprek twitterde Grunberg: ‘De lezer kijkt toch altijd toe. Ik ben geen voorstander van publieksparticipatie.’ We zullen zien wat de toekomst brengt. —
Black Boxdoor Jennifer Egan
1.
People rarely look the way you expect them
to, even when you’ve seen pictures.
The first thirty seconds in a person’s
presence are the most important.
If you’re having trouble perceiving and
projecting, focus on projecting.
Necessary ingredients for a successful
projection: giggles; bare legs; shyness.
The goal is to be both irresistible and
invisible.
When you succeed, a certain sharpness
will go out of his eyes.
2
Some powerful men actually call their
beauties “Beauty.”
Counter to reputation, there is a deep
camaraderie among beauties.
If your Designated Mate is widely feared,
the beauties at the house party where
you’ve gone undercover to meet him will
be especially kind.
Kindness feels good, even when it’s based
on a false notion of your identity and
purpose.
3
Posing as a beauty means not reading
what you would like to read on a rocky
shore in the South of France.
Sunlight on bare skin can be as nourishing
as food.
Even a powerful man will be briefly
self-conscious when he first disrobes to his
bathing suit.
It is technically impossible for a man to
look better in a Speedo than in swim
trunks.
If you love someone with dark skin, white
skin looks drained of something vital.
De rest van het verhaal lees je op www.newyorker.com
Voorbeelden uit Twi erature van Alexander Aciman en Emme Rensin:
—
Hamlet: ‘WTF IS POLONIUS DOING BEHIND THE CURTAIN???’ Dante’s Inferno: ‘I’m havin a midlife crisis. Lo in the woods. Shoulda brought my iPhone.’ Oedipus: ‘PARTY IN THEBES!!! Nobody cares I killed that old dude, plus this woman is all over me. Total MILF.’
Tweets van @shitmydadsays:
—
‘Universe is 14 billion years old. Seems silly to celebrate one year. Be like having a fucking parade every time I take a piss.’
‘Son, people will always try and fuck you. Don’t wa e your life planning for a fucking, ju be alert when your pants are down.’