Het STRIPBOEK is graphic novel geworden en het leger vrouwelijke auteurs groeit. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor verhaallijnen en hoofdpersonen. Vergeet Wonder Woman en Betty Boop: deze SUPERHELD klungelt zich net als iedereen met goede moed door het leven.
— TEKST RENSKE JONKMAN
Een avonturenverhaal, verteld in 56 pagina’s waarin alles draait om de superheld, dat leek voor lange tijd zo’n beetje de vaste formule van het stripboek. De komst van de graphic novel schopte dat in de war: vanaf de jaren zestig en zeventig verkende een aantal striptekenaars, zoals Art Spiegelman met Maus (1971) en comic-veteraan Will Eisner met A Contract With God (1978), de verdere mogelijkheden van het stripboek. Ineens waren er (semiautobiografische) stripverhalen die zaken als de Tweede Wereldoorlog en immigratie centraal stelden. Geen eenduidige heldenverhalen meer, maar een veel grotere verscheidenheid aan onderwerpen. Een nieuwe generatie met opvallend veel vrouwelijke striptekenaars stond op.
De Vlaamse Judith Vanistendael – bekend van beeldromans als De maagd en de neger en Toen David zijn stem verloor – behoort tot die generatie. ‘De hedendaagse graphic novel kan alle kanten op: stripverhalen worden verteld als in een roman,’ zegt Vanistendael. Lachend voegt ze daaraan toe: ‘Dus niet alleen mannen met dikke spierballen of vrouwen met bolle tieten.’
Volgens haar gaan vrouwelijke striptekenaars voor ‘minder fantasy en meer voor realistische en emotioneel diepgaande vertellingen, soms op een Jane Austen-achtige manier geschreven.’ Het is typerend voor het werk van moderne vrouwelijke striptekenaars, die Vanistendael in de laatste vijftien jaar explosief in aantal heeft zien toenemen. Interessante auteurs als Marjane Satrapi (Persepolis), Julie Doucet (Dirty Plotte), Dominique Goblet (Net doen alsof is ook liegen) kleurden volgens haar overduidelijk het grafische landschap. ‘Ik heb op dat succes mee gesurft,’ zegt Vanistendael. ‘Er is een boom ontstaan: de stripwereld wordt vrouwelijker, er worden andere verhalen verteld.’
‘Ze vertellen over herkenbare échte gevoelens, het is rauw en rock-’n-roll.’
Als gevolg daarvan ziet Mara Joustra, redacteur van het graphic novel-fonds Oog & Blik (onderdeel van de Bezige Bij), tegelijkertijd een toename van vrouwelijke lézers. ‘Stripverhalen waren voorheen vaak heldenverhalen met weinig karakterontwikkeling – Kuifje was aan het einde nog steeds dezelfde figuur als aan het begin van het verhaal. In de gemiddelde graphic novel ontwikkelen de karakters zich meer.’ Juist dat laatste spreekt volgens Joustra vooral vrouwen aan, die zich graag in de personages herkennen. En er is nog iets dat de graphic novel onderscheidt van Suske en Wiske: ‘Deze meer literaire vorm van de strip is sociaal geaccepteerd. Als volwassen lezer ga je toch makkelijker met een mooi vormgegeven beeldroman in de trein zitten.’
Striptekenaar Barbara Stok, onder meer bekend van de boeken Over de levensgenieter die haar angst voor de dood wil verdrijven en Vincent (getekende biografie over het leven van Vincent van Gogh), ontving in 2009 als eerste vrouw de Stripschapprijs. In Vlaanderen en Nederland behoort zij met Erika de Ceuckelaire, Judith Vanistendael, Maaike Hartjes en Gerrie Hondius tot de heersende generatie stripauteurs. Opvallend aan de vrouwelijke beeldroman is het vaak autobiografische karakter: ‘Ze vertellen over herkenbare échte gevoelens, het is rauw en rock-’n-roll. De personages zijn zo geloofwaardig dat je bijna vergeet dat ze zijn getekend.’
Het liefst leest Stok maatschappijkritische stripromans waarin thema’s als angst en liefde eerlijk worden beschreven, zoals in Marjane Satrapi’s veelgeprezen en verfilmde beeldroman Persepolis (2007): een persoonlijke Franstalige stripreeks over een Iraans meisje dat opgroeit na de revolutie. ‘Satrapi’s beeldroman is een kennismaking met het dagelijks leven in Iran. Maar door de grappige en toegankelijke tekeningen zijn de situaties direct herkenbaar. Een te- kening kan in één oogopslag uitdrukken waar je in een roman in vele pagina’s beschrijving voor nodig hebt.’ —
Dit najaar verschijnt Snapshots of a Girl van de Amsterdamse ‘graphic novelista’ Beldan Sezen, zie beldansezen.com
Vogue Nederland
Dit artikel is gepubliceerd in Vogue Nederland.
